زگیل و خواص آن
درخت ازگیل با نام علمی Mespilus germanica که در گویش گیلکی به آن کونوس یا کُنوس می گویند و در گویش مازندرانی کنهس و کندس می گویند، میوه ای است از خانواده ی گل سرخیان از سرده ازگیل ها(Mespilus) هم خانواده با سیب و گلابی.
ازگیل، درختچه اى است خاردار که به حالت وحشى در جنگل هاى اروپاى مرکزى و نواحى معتدل آسیا مى روید و در اواخر پاییز و اوایل زمستان می رسد. ازگیل در تمام جنگل هاى شمال ایران و همه ارتفاعات سواحل دریا و در دامنه هاى البرز، دره کرج و ... نیز به طور خودرو عمل مى آید و با نام محلى هر منطقه شناخته مى شود. تکثیر آن غالبا از طریق پیوند روى درختان دیگر از جمله پیوند روى پایه ی زالزالک ولیک صورت مى گیرد. گاهى هم روى پایه ی گلابى و به ندرت روى پایه ی بِه پدید مى آید و نوع پیوند، شکمى است که در تابستان انجام مى شود.
ازگیل رسیده داراى لعاب نباتى فراوان و تانن بوده و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و بعضى اسیدها و همچنین سلولز و گروه ویتامین هاى B و C، املاح معدنى و کمى پروتئین برخوردار مى باشد.
ازگیل در اواخر پاییز و اوایل زمستان مى رسد.
گل هاى درخت آن سفید و میوه اش شبیه زالزالک است؛ با این تفاوت که میوه ی ازگیل درشت تر و قهوه اى رنگ و طعمش شیرین و کمى گس است. هسته ی آن را مى کارند و درخت ازگیل را به درخت به و گلابى هم پیوند مى زنند.
بخش هاى مورد استفاده درخت ازگیل برگ و میوه ی آن است. اسامى فارسى قدیم ازگیل، " اردف " و " گیل " بوده است.
خواص ازگیل
* ازگیل سرشار از ویتامین هاى گروه B است به همین دلیل اعصاب را تقویت مى کند.* ازگیل داراى مقدار زیادى کربوهیدرات است که موجب تولید انرژى در بدن می شود.
* ازگیل حاوی ماده اى به نام " تانن " است که بهترین دارو براى درمان عفونت هاى روده ی بزرگ به شمار می رود و به عنوان قابض و رفع التهاب معده توصیه و تجویز شده است.
* ازگیل به دلیل داشتن ویتامین C برای کم خونی ناشی از فقر آهن مفید است زیرا این ویتامین جذب آهن را افزایش می دهد.
* مصرف ازگیل چه به صورت خام و چه به صورت کنسرو شده برای معالجه ی اسهال ساده اثر قطعى دارد.
* خوردن ازگیل خام و خصوصا نارس که تانن بیشترى دارد در معالجه ی خونریزى هاى داخلى مانند بواسیر، خونریزى رحمى و غیره تأثیر شفابخش دارد.
* ازگیل در معالجه ی ورم روده به کار مى رود؛ بدین منظور باید 230 گرم ازگیل را پس از جدا کردن پوست و دانه در کمى شیر حل نموده و مصرف کرد.
* در معالجه ی زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است؛ بدین منظور باید 50 گرم از برگ درخت ازگیل را در یک لیتر آب بجوشانند و با کمى از آن در شبانه روز چند مرتبه دهان را بشویند و غرغره کنند.
* ازگیل ادرارآور است.
* میوه ی تازه و رسیده ی ازگیل یا کنسرو آن براى درمان اختلال قاعدگى خانم ها مفید است.
* جوشانده ی نیم گرم برگ ازگیل پوست هاى ظریف را تقویت مى کند و معالج برفک است.
* اگر هر روز سه بار با جوشانده ی برگ ازگیل غرغره شود، آنژین را معالجه مى نماید.
* ازگیل به دلیل داشتن لعاب، سینه را نرم می کند، عطش را فرو می نشاند و ضد صفرا است.
* ضماد ازگیل جوشهای بدن را ازبین می برد.
* برای معالجه ی اسهال خونی می توان مقدار دوز مشخصی از آن را بدون پوست خورد.
ازگیل در قدیم:
خواص دارویی ازگیل از روزگاران بسیار دور مورد توجه بوده است. بقراط ازگیل را برای مبتلایان به ترشی معده و مدفوع سوزان و عوارض تب نافع می پنداشت.ازگیل از نظر طب سنتی سرد و خشک است.
در قدیم برای درمان آبسه ی دهان و گلو، آنژین، برفک، سالک، اسهال بچه ها، منظم کردن کار روده ها، ورم گلو و ناراحتی های حلق از جوشانده ی برگ ازگیل استفاده می کردند.
ترکیبات شیمیایی ازگیل:
آب، قند، اسیدهای آلی(اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک)، تانن، لعاب و اسید بوریک از اجزای عمده ی تشکیل دهنده ی ازگیل می باشند.
ازگیل میوه ی سه هزار ساله ی شمال ایران
ازگیل از حدود سه هزار سال پیش در جنوب دریای خزر و در مناطق گیلان و مازندران کشت می شد.700 سال پیش از میلاد به یونان و در 200 سال پیش از میلاد به روم رسید. کاشت این میوه از طریق رومی ها در بقیه ی اروپا گسترش یافت.
میوه ی ازگیل بسیار سخت و اسیدی است و تا خوب رسیده نشود قابل خوردن نیست ضمن این که برای جلوگیری از پوسیده شدن آن بر روی درخت معمولا میوه ها را زودتر برداشت می کنند.
ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه ای لذیذ، مطبوع و تقویت کننده مصرف می کنند و از آن شربت و کنسرو ازگیل تهیه می کنند.
دقت کنید
هسته ی ازگیل به علت داشتن اسید سیانیدریک، عنصری سمی است و خوردن آن خطرناک است.جنگلی |
||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
دستنبو، طالبی و گرمک میوههایی پرآب، اشتهاآور، چاقکننده و جلا دهنده رخسار بوده و در فصل تابستان موجب رفع تشنگی میشوند. این میوهها به همراه خربزه از یک خانواده بوده و اختلاف آنها تنها به علت رنگ، مزه و اندازه است که هر چه بزرگ، شیرین، پرآب و لطیفتر باشند، خاصیت آنها بیشتر است.
طالبی و گرمک سرشار از ویتامینهای B و C و مواد معدنی پتاسیم، کلسیم، فسفر و همچنین پروتئین، قند و فیبر هستند. در 100 گرم طالبی 34 کالری و در یک لیوان آب طالبی بدون شکر 45 کالری انرژی نهفته است.
مطالعات نشان داده است، مصرف یک لیوان آب طالبی در روز به میزان 25 درصد احتمال بروز فشار خون را کاهش میدهد.
محققان برای آزمایش، مقداری از پلاکتهای خون را گرفته با مقدار کمی عصاره یا آب طالبی شیرین مخلوط کرده و مشاهده کردند در طالبی عاملی وجود دارد که به شدت مانع از انباشته شدن غیرطبیعی پلاکتها میشود و در نتیجه از انعقاد و لخته شدن خون در رگها (که عامل حملههای قلبی است) جلوگیری میشود. اگر طالبی و آسپیرین با هم خورده شود، خاصیت ضد انعقاد خون نیرومندتری تشکیل میشود.
طالبی را بدون شکر یا چیزهایی دیگر به طور ساده باید پیش از غذا خورد؛ کسانی که طالبی را با نمک و فلفل میخورند هضم آن را آسانتر میکنند ولی در مقابل، خاصیت ملین آن را کم میکند.
گوشت طالبی را اگر روی سوختگیهای سبک و سطحی یا ورم پوست بگذارند، آن را تسکین داده و شفا میبخشد.
تخم طالبی یا گرمک با تخم کدو و تخم خیار تشکیل تخمهای خنک را میدهند و برای تسکین و نرم کردن سینه و رفع اگزما مصرف میشود.
فراموش نکنید مصرف زیاد دستنبو، طالبی و گرمک برای بیماران دیابتی، ورم روده
و سوءهاضمه ضرر دارد و موجب نفخ روده، معده و درد معده میگردد
طرز مصرف آن این است که این سه تخم را کمی میکوبند و در آب میریزند تا شیره آن در آب مخلوط شود، سپس آن را صاف کرده و مصرف میکنند. دستنبو، گرمک و طالبی، تشنگی را در تابستان تسکین میدهد.
* طالبی و گرمک به علت داشتن پتاسیم و عطر مطبوع، مقوی قلب هستند و عروق را باز میکنند، همچنین به دلیل درصدی منیزیم از میوههای آرام بخش به شمار میروند.
* طالبی و گرمک فشار خون را پایین میآورند به طوری که پتاسیم موجود در آنها جدار رگها را نرم کرده و منجر به دفع سدیم اضافی میشود. اشخاصی که فشار خون بالا دارند میتوانند روزانه با خوردن نصف طالبی به کنترل این بیماری کمک کنند.
همچنین این میوهها میتوانند اثر داروهای پایین آورنده فشار خون را تسریع بخشند.
* این میوهها سرشار از فیبر بوده و بسیار ملین و مسهل هستند، بدین سبب برای کسانی که دچار یبوست، بواسیر و افزایش چربی خون هستند، بسیار توصیه میشود.
* این میوهها به دلیل مدر بودن برای کسانی که دچار احتباس ادرار و یا سنگ مجاری ادراری هستند بسیار موثر است و همچنین افراد مبتلا به کم خونی، نقرس و روماتیسم بهتر است حتماً طالبی را در برنامه غذایی خود قرار دهند.
* این میوهها به دلیل دارا بودن قند، خاصیت تقویتکنندگی داشته و یکی از احیاء کنندگان سلولی و از عوامل تجدید جوانی هستند.
طالبیهای با گوشت زرد حاوی مقدار قابل ملاحظهای ترکیب شیمیایی آنتیاکسیدان بتاکاروتن بوده که پیشساز ویتامین A به شمار میرود. همچنین گرمک نیز برای پیشگیری از بیماری یرقان و رفع حرارت کبد مفید بوده و زیاد کننده شیر زنان شیرده و خارج کننده رسوبات کلیه و مثانه است.
طالبی و گرمک هر دو برای دفع سموم بدن و خون و فعالیتهای سلولهای پوستی مفید هستند و به علت داشتن مقادیر زیاد فسفر باعث تقویت سلولهای مغزی و فعالیت اعصاب میشوند.
همچنین فراوانی کلسیم آنها موجب تقویت عضلات و تکمیل استخوانبندی و رشد و نمو سامانه اسکلتی انسان میشود.
با آغاز فصل تابستان، گیاه خوش عطر و بویی به نام دستنبو بازار میوه و ترهبار ایران را اشباع میکند که هر چند در تاریخ ادبیات ما جایگاه ویژه ای برای خود دارد، اما هنوز خیلیها و به خصوص نسل جوان با این گیاه معطر بیگانهاند.
دستنبو میوهای از خانواده خربزه اما اندازه آن کوچکتر از خربزه است و تقریباً به اندازه یک کف دست میباشد. هر چند این میوه خوراکی و طبع آن گرم میباشد، اما شهرت آن بیشتر به واسطه بوی خوشی است که دارد.
این میوه در ایران بیشتر در غرب کشور یافت میشود و در ادبیات کردی به آن «شمامه» گفته میشود، اما در خطه شرق و به خصوص خراسان جنوبی نیز به صورت خودرو و یا کشت بهاره البته به صورت محدود در مزارع این استان تولید میشود.
وجه تسمیه این نامگذاری برای این میوه به آن خاطر است که وقتی آن را که به اندازه یک تخم مرغ میباشد، به دست میگیری، بلافاصله دستت خوشبو میشود و در خراسان جنوبی مردم از این میوه به عنوان خوشبو کننده محیط خانه استفاده میکنند.
به لحاظ تاریخی برای نخستین بار «مولوی» در شاهکار خود «مثنوی» در خصوص ارزش این میوه چنین سرایید:
یار، دستنبو به دستم داد و دستم بو گرفت
وه چه دستنبو که دستم بوی دست او گرفت
فراموش نکنید مصرف زیاد دستنبو، طالبی و گرمک برای بیماران دیابتی، ورم روده و سوءهاضمه ضرر دارد و موجب نفخ روده، معده و درد معده میگردد. همچنین بهتر است گرمک و طالبی را قبل از هر غذای اصلی بخورید چرا که همراه با غذا باعث سوء هضم شدید میشود.
همچنین دانشمندان با تحقیق بر پوست میوههایی مثل خربزه و طالبی دریافتهاند که پوست این میوهها میتواند منبعی برای مسمومیت غذایی باشد؛ از این رو شستن کامل میوهها بسیار توصیه میشود.
آلوی شهمیرزاد یک میوه ای کم نظیر می باشد که از نظر ترشی و کیفیت در پخت بی رغیب است این موارد باعث شده که صادرات آن به شهرها و کشورهای مختلف انجام می پذیرد.
از جمله میوه هایی که در تابستان طرفداران زیادی دارد و مورد پسند بیشتر افراد است آلو است که به ذکر خواص این میوه می پردازیم. ابتدا به روایتی از معصومین می پردازیم که در مورد آلو است. امام صادق (ع) در مورد آلو می فرمایند: آلو صفرا را از بین می برد و نرم کننده مفاصل است و در فصل گرما خوردن آلو حرارت و گرما را خاموش می کند و در موقع ناشتا صفرا را تسکین می دهد و فشار خون را کم می کند و همچنین می فرمایند بر شما باد به آلوی مانده (خشک) به درستی که در آلوی خشک نفع آن باقی است و ضرر آن از بین رفته است و آلو را پوست گرفته زیرا برای صفرا و گرمی مفید و برای اضطراب های روحی سودمند است. (بحار ج ۶۶) و اما آلو میوه خوراکی درختی است که در انواع و اشکال و رنگ های مختلف می باشد آلوی سیاه یا به زبان محلی شهمیرزاد (آلی) و نوع آلوبه زبان محلی (گوچش . انگیری . سُتی . چک چکی) است و یک آلو در شهمیرزاد وجود دارد که به صورت ریز و بارنگهای مختلف (زرد . سیاه . قرمز) که همه آن دریک درخت می رویند و نام محلی آن هم (هلیکک) می باشد. آلو از تیره گل سرخ Rosaceae است و درخت آن در نقاط مختلف ایران هم وجود دارد. آلو دارای پروتئین، چربی، قند، کلسیم، فسفر، آهن، ویتامین های حیات بخشی چون ویتامین A، B۱، B۲،PP و C و مقدار قابل توجهی مواد معدنی چون منیزیم، منگنز، فلور و گوگرد است که می تواند نیاز بدن ما را به مواد غذایی و املا ح معدنی تامین کند. آلو میوه درمانی خوبی است برای افراد مبتلا به سو»هاضمه، روماتیسم، نقرس، تصلب شرائین و بیماران کبدی و همچنین دافع اوره، اسید اوریک و چربی خون. این میوه انرژی زا، مدر و تقویت کننده دستگاه گوارش است. ملین بسیار قوی و عملش برای تمام اعضای بدن مفید است البته آلوی تازه و به صورت خام برای افراد ضعیف جثه و اشخاص مسن دیرهضم است و بهتر است این افراد از آلوی خشک استفاده کنند. مبتلا یان به بیماری های رماتیسم و نقرس باید همیشه در جیره غذایی خود آلو را به صورت خام یا پخته و خشک مصرف کنند چرا که آلو با داشتن اسیدهای آلی زیاد می تواند ادرار را زیاد کرده و از نفریت های کلیوی هم جلوگیری به عمل آورد، طبیعی ترین و بی خطرترین راه مبارزه با یبوست و بواسیر استفاده از آلوی خشک که به صورت پخته یا خیسانده درآمده است چرا که خاصیت مسهلی آن مربوط به داشتن مقدار زیادی سلولز است که در آن موجود است. آلو با وجود ویتامین های زیاد و املا ح قندی تنها میوه ای است که اثر اسیدکننده دارد و خیسانده آن می تواند دفع کننده انگل های روده باشد. بهترین آلوها آلوی سیاه محلی و آلوی برقانی است که دارای مقدار زیادی ویتامین B است و به توصیه بزرگان همیشه آن را صبح زود ناشتا میل کنید یا به همراه صبحانه که بسیار مفید است. پخته و جوشانده برگ و ساقه درخت آلو، ورم گلو، نزله ها و ورم لوزالمعده را التیام می بخشد .و اما آلو خشک که در اثر خشک شدن قند و ویتامین های B آن زیاد می شود ولی ویتامین C و A در آن کمتر می شود. آلوی خشک در اثر پختن خواص غذایی زیادی را از دست می دهد پس بهتر است آن را با آب گرم شسته و استفاد کرد چرا که خیسانده آلو خشک به علت دارا بودن خاصیت درمانی به دفع کننده انگلی نیز معروف است و برای مبتلا یان به سو»هاضمه و رفع خونریزی هم نافع است. مغز هسته آلو به علت دارا بودن ماده سمی و اسید سیانیدریک خاصیت کرم کش دارد. ضماد آلو و سرکه جوش های چرکی پوست اگزما را التیام می بخشد خلا صه مطلب این است که آلو شهمیرزاد حرارت طبع، صفرا، خشکی مزاج، غلظت خون را از بین می برد و در درمان التهاب روده استفراغ های ناشی از بیماری کبدی، تشنگی، خارش بدن، سردرد هم مفید است و سعی کنید همیشه آلو را به همراه میوه های دیگر مثل زردآلو مصرف کنید. انواع غذاهای که شهمیرزادیها با آلو و آلوچه پخت می کنند عبارت است از(تهچین شهمیرزادی . خورشت آلو .اشکنه . آش ترش . گزنه آش . مرغ شکم پر ) و اما پر مصرف ترین که تهیه شده از آلو است لواشک شهمیرزادی می باشد که بسیار ترش است که در انواع غذا ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد .
توت سفید و فواید آن
درخت توت سفید، بزرگ، تنومند و دارای برگ های پهن است که در تغذیه ی کرم های ابریشم مورد استفاده قرار می گیرد.
قسمت هایی که در تغذیه و پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارت هستند از: میوه، برگ، شیره، پوست شاخه های تازه.
توت سفید میوه ای آب دار، ریز، شیرین و لذیذ است. توت سفید را تازه می خورند و برای مصارف زمستان آن را خشک کرده و مانند کشمش می خورند.
در زبان عربی توت سفید را " توت الابیض " گویند.
جوشانده ی پوست خشک شاخه های جوان و تازه ی درخت توت برای لینت مزاج مفید است.
جوشانده ی برگ آن با برگ انگور جهت رنگ مو استفاده می شود.
از ضماد کوبیده برگ آن با روغن زیتون برای درمان سوختگی استفاده می شود.
اگر برگ تمیز درخت توت سفید را بکوبید، شیره ای از آن به دست می آید که التیام و جوش خوردن زخم ها را تسریع می کند.
پیشگیری از سرطان:
توت ها منبع خوبی از فیتونوترینتی توانا به نام رزوراترول(resveratrol) هستند که در انگور نیز یافت می شوند. محققان معتقد هستند که با کمک این ماده ی غذایی گیاهی می توانند هم از بروز سرطان ها پیشگیری کنند و هم این که با سرطان ها بجنگند.
افزایش طول عمر:
توت ها به دلیل وجود رزوراترول می توانند موجب افزایش طول عمر افراد شوند. در مطالعات متعددی نشان داده شده است که رزوراترول موجود در توت ها موجب افزایش طول عمر موش ها شده است.
تصفیه ی خون:
در طب چینی، توت ها به عنوان یک عامل تصفیه ی خون در نظر گرفته می شوند، به این معنا که خون را تمیز کرده، تولید آن را افزایش داده و به طور کلی موجب تقویت کل سیستم خونی می شود.
تقویت کلیه ها:
در طب چینی این عقیده وجود دارد که توت سفید موجب تقویت عملکرد کلیه ها می شود.
پاک کننده ی کبد:
یکی دیگر از باورهای موجود در طب چینی این است که توت سفید به طور موثری می تواند کبد را پاک و تمیز کند.
بهتر شنیدن و بهتر دیدن:
در چین، با برگ درخت توت سفید چای تهیه کرده و معتقدند که این چای به افراد کمک می کند تا بهتر ببینند و بهتر بشنوند.
درمان یبوست:
در ترکیه، درمانی برای رفع یبوست وجود دارد که آن خوردن توت سفید به همراه یک لیوان آب آن هم با معده ی خالی است.
درمان کم خونی:
به دلیل وجود آهن زیاد در توت ها، این میوه های خوش مزه برای درمان کم خونی فقر آهن نیز کاربرد دارند.
درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا:
در ترکیه، شیره ی توت به عنوان یک درمان برای سرماخوردگی و آنفلوانزا به کار می رود. اثر بخشی این روش به دلیل وجود ویتامین C بالای این ماده ی غذایی می باشد.
درمان سفید شدن زودرس موها:
در خیلی از کشورها از توت ها برای درمان و علاج سفید و یا خاکستری شدن زودرس موها استفاده می شود.
* حکیم ابونصر هروی در کتاب خود توصیه می کند که موقعی توت بخورند که شکم خالی باشد. (چون توت را بخورند وقتی که معده پاک بود زود از معده بشود و اندر تن هیچ خلط برنیانگیزد.)
به طور کلی بهترین موقع خوردن توت، صبح ناشتا و یا عصر در فاصله غذای ظهر و شام است که زود هضم می شود و مواد غذایی آن بهتر جذب بدن می شود.
معمولا اگر روی غذاهای سنگین مخصوصا گوشتی، آن را بخورند هضم آن مشکل می شود و تولید نفخ در شکم و روده ها می کند.
* ابوبکر مطهر جمالی یزدی در کتاب فرخ نامه، مدعی است که اگر بخواهند میوه توت سفید، سیاه شود، گودالی نزدیک ریشه ی درخت توت بکنند و دو غربال توت سیاه در بُن درخت انبار کنند تا سال دیگر توت سفید توت سیاه به بار آورد. همچنین اگر توت سفید در بُن درخت توت سیاه کنند، سپید گردد!